استرس افزایش یافته در ورزشکاران می تواند منجر به اثرات منفی فیزیکی و روانی بر روی آنان و کاهش توان و کارائی ورزشکار گردد، ورزشکار عرق سرد می کند و درباره نتیجه رقابت خود نگرانی مضاعفی دارد و در می یابد که تمرکز کافی را برای انجام رقابت ندارد.این امر مربیان را بر آن داشت که به رشته روانشناسی ورزشی و نقش بخصوص آن در مدیریت استرس ورزشکاران علاقه مند شوند و این علاقه مندی بخصوص در مورد تکنیک هایی بود که سبب کاهش استرس و افزایش تمرکز ورزشکار می شدند. روانشناسی ورزشی یک ابزار بسیار قدرتمند درپیروزی یک ورزشکار به حساب می آید و تاکید روز افزونی بر آن می شود. تاکید بر چهار ویژگی ذهنی ورزشکاران اساس این رشته می باشد که در زیر به آنها می پردازیم.
تمرکز
روان شناسی موفقیت در ورزش
یک ویژگی ذهنی است که در آن فرد بر کار خاصی متمرکز شده و تمام ذهن خود را معطوف
آن کار و انجام بهینه آن می کند. چنانچه ورزشکاری تمرکز مناسبی نداشته باشد نمی
تواند توانایی های خود را به صورت موثر در جهت رسیدن به هدف که همان پیروزی بر
حریف می باشد به کار گیرد و نتیجه مناسبی را کسب نمی کند.
• نوع تمرکز در ورزش های مختلف تفاوت دارد :
تمرکز پایدار : در دوهای مسافت ، دوچرخه سواری، تنیس و اسکواش
تمرکز لحظه ای و
ناگهانی : در
کریکت، گلف و رخدادهای میدانی ( دومیدانی )
تمرکز عمیق : در دوهای سرعت و
اسکی
• مختل کننده های تمرکز ورزشکار می توانند موارد
زیر باشد :
-اضطراب و افکار
منفی ورزشکار و خستگی
-رقیب ورزشی وی
حین رقابت و صحبت های نابجای مربی حین ورزش یا مسابقه
• راه های کسب تمرکز:
لازم است ورزشکار بر راه های رسیدن به هدف نهایی
خود تمرکز کند مثلا چنانچه ژیمناستیک کار می کند لازم است بر مراحل انجام تکنیک های
هر حرکتی که می خواهد طی مسابقه انجام دهد تمرکز کند. استفاده از تصویر سازی ذهنی
و تصور کردن خود طی انجام آن حرکت در کسب این نوع تمرکز بسیار می تواند مفید باشد.ورزشکار
می تواند روزهای قبل از مسا بقه، شب قبل از مسابقه و حتی در زمان قبل از مسابقه
چندین بار آنچه را که طی مسابقه انجام خواهد دارد را تمرین کند و به صورت عملی
اجرا کند تا هماهنگی عصب عضله و تمرکز درونی وی تقویت گردد. این امر کمک می کند تا
بدن ورزشکار بهترین نتیجه را کسب کند.
اعتماد
به نفس
یعنی اعتقاد به توانایی های خود. ورزشکاری می تواند به هدف خود برسد که این امر که
وی می تواند به هدف برسد اعتقاد داشته باشد، حتی اگر فرد توانایی رسیدن به هدف را
داشته باشد اما اعتقاد به رسیدن به هدف را نداشته باشدنمی تواند به هدف برسد.
هنگامی که ورزشکاراری اعتماد به نفس مناسبی داشته باشد می تواند حتی وقتی که کارها
بصورت دلخواه پیش نرود روحیه خود را حفظ کند و کماکان برای پیروزی خود اشتیاق و
تلاش خود را حفظ کند. برای بهبود اعتماد به نفس ورزشکار می تواند از تصویر سازی
ذهنی استفاده کند به این صورت که :
• موفقیت های قبلی
خود را به یاد بیاورد و آنها را مجسم کند تا به احساس موفق بودن و لذت پیروزی دست یابد.
• سناریو های شکست
دادن حریف و یا انجام حرکات ورزشی را تجسم کند.
کنترل هیجانات
منظور ازکنترل هیجانات وزشکار این است که بدانیم ورزشکار چه موقع و چرا دچار
هیجانات می شود تا بتوانیم این هیجانات را در مسیر درست هدایت کنیم. در هیجان مضر
که سبب کاهش عملکرد ورزشکار می شوند عبارتند از خشم و اضطراب
اظطراب خود را به
دو صورت بروز می دهد به صورت فیزیکی و به صورت روحی. علائم فیزیکی و جسمی اضطراب
عبارتند از تعریق، تهوع ، نیاز به رفتن به دستشویی و لرز و علائم روحی مربوط به
اضطراب عبارتند از : نگرانی، افکار منفی و گیج بودن و فقدان تمرکز. استفاده از
تکنیکهای آرامش بخش در امر کاهش و رفع اضطراب بسیار مفیدند.هنگامی که
ورزشکار خشمگین می شود توجه و تمرکز ورزشکار به سمت عامل ایجاد کننده خشم معطوف می
شود لذا از توجه و تمرکز بر کار اصلی ورزشکار منحرف می شود و کارایی ورزشکار کاهش
یافته و اعتماد به نفس وی از بین می رود و به راحتی شکست می خورد. آموزش روش های
کنترل خشم می تواند کمک شایانی به ورزشکار بکند.
پشتکار
و تعهد ورزشی
کارایی و موفقیت ورزشکار به این امر بستگی دارد که طی سال ها ورزش در زمینه راه
های مختلف کسب آمادگی پشتکار مناسبی داشته باشد. یک ورزشکار برای موفقیت در امر
ورزش بخصوص وقتی که به صورت حرفه ای انجام گیرد لازم است که بسیاری از مسائل زندگی
و روابط خود با خانواده ، دوستان و ..... را دوباره تنظیم کند و این امر پشتکار
مضاعف را می طلبد.
عللی که می تواند تعهد پشتکار ورزشکار را تحلیل ببرد عبارتند از :
• عدم مشاهده پیشرفت در امر ورزشی
• آسیب های ورزشی
• فقدان علاقه کافی به انجام ورزش مربوطه
• اضطراب های مرتبط با ورزش و رقابت
• عدم تعهد به انجام وظایف در سایر هم تیمی ها
بسیاری از افراد مثل مربی، دوستان، پزشک تیم و .... می توانند با دادن انرژی مثبت
و فیدبک مثبت به ورزشکاران بخصوص در دوران آسیب دیدگی، کارائی پائین و بیماری
انگیزه و پشتکار و تعهد ورزشکار را حفظ و افزایش دهند و به این ترتیب شروعی دوباره
را برای وی متصور باشند.
